djamila-bouhired

روزشمار روزهای زندان ابوالحسن بنی‌صدر، نوشته‌ها به همسرش: سروده های گویای روحیه جوانهای مبارز سالهای دهه چهل

djamila-bouhired

۱۳۹۵/۰۹/۱۳– سایت انقلاب اسلامی در هجرت: در پی یورش قوای چترباز و کماندوها به دانشگاه، در اول بهمن 1340، بنی‌صدر که در آن روز، مسئول جنبش اعتراضی دانشجویان بود، زخمی شد. مدتی را مخفی شد. اما باگذشت مدتی، بر آن شد که کارخود را در مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه، از سر بگیرد. در اواخر همان ماه، بهنگام رفتن به محل کار خود، توسط مأموران ساواک دستگیر شد. او ماه اسفند و مدتی از فروردین ماه را در زندان موقت شهربانی گذراند. این همان زندان است که، بعد‌ها، در دوره شاه، زندان کمیته نام گرفت و بعد از کودتای خرداد 60، این زندان، زندان توحید نام گرفت.

این بار، دومین بار بود که او زندانی می‌شد. گزارش روزهای زندان را برای عذرا حسینی که در تاریخ 7 شهریور 1340 با او ازدواج کرده بود، نوشته ‌‌است. سایت انقلاب اسلامی سلسله‌ای از صفحهِ تاریخ را به انتشار این دفترچه خاطرات که نوشته یکی از چهره‌های شناخته شده جنبش دانشجوئی، در یکی از پر حادثه‌ترین دوره تاریخ ایران بود، اختصاص می‌دهد.

برای خواندن قسمت اول این نوشته، اینجا را کلیک کنید

برای خواندت قسمت دوم این نوشته، اینجا را کلیک کنید

برای خواندت قسمت سوم این نوشته، اینجا را کلیک کنید

 

دوازدهم اسفند. تازه از خواب برخاسته بودم که مرا به ملاقات برادرم خواندند. نیمساعتی با هم صحبت کردیم. بعد از مدتها تمرین خونسردی، معهذا مطلبی که ایشان گفتند برای تمام روز ناراحتم کرد. زندان وقتی شخص با دوستان خود میتواند سرگرم بشود، چندان غیر قابل تحمل نیست، اما این اثر بسیار ناگوار را دارد که شخص را حساس و زودرنج میکند. اگر موضوع تنها سرزنشی از من بود، چندان ناراحت نمیشدم اما برادرم میگفت که خانم والده گرامی، گفته است، در چند مجلس، که تو دختر یتیمی بوده ای و من در واقع تو را فریب داده ام و تو به ازدواج یک دیوانه درآمده ای. من امیدوارم که این حرف صحت نداشته باشد و صمیمانه آرزو میکنم که هرگز ایشان چنین توهین آشکاری به تو و من نخواهند کرد و اصولا و قاعدتا ایشان باید با پایان یافتن مراسم عقد وظیفه خود را پایان یافته تلقی کنند و بخود اجازه ندهند در اموریکه بمن و تو مربوط است، دخالت کنند. اما اگر ایشان هنوز گمان میکنند باید در امور زندگانی ما دخالت کنند، قطع دارم که سعادت و آینده من و تو حکم میکند با ادب و نزاکت تمام، ایشان از این کار منع کنیم.

در باره دیوانه خواندنم هیچ ایرادی بایشان وارد نمی بینم، پدرم نیز مرا دیوانه میخواند، ما بدو نسل پیر و جوان تعلق داریم و آنچه ما می بینیم، آنها نمی بینند. برای آنها، مسئله سی سال بعد مطرح نیست، برای ما مطرح است. آنها نسبت بموقعیت میهن ما در این جهان آشفته بکلی جاهلند. اما آنچه برایم غیرقابل تحمل است، نسبت فریب دادن است. آیا تو بخاطر میآوری که من هم در جلسه اول و نخستین برخورد گفتم سربازی در خدمت میهنم.

دخترم، من برای حیات ملی ناچار از مبارزه ام، من نمیتوانم تنها داماد باقی بمانم. تو و من در خدمت ملت وظایفی برعهده گرفته ایم که ناچار از انجام آنها هستیم. چطور من میتوانم بخاطر قلب نازک نارنجی چند پیرمرد و پیرزن، وطن را در کام غول مرگ ببینم و دست روی دست بگذارم. فکر کن دختر جان، ببین چقدر دردناک است وقتی شرافت و مبارزه مقدس، دیوانگی و جنون عنوان می یابد؟ پریروز بود که نوشتم، در تحلیل یک کتاب نوشتم که سرانجام لحظه آزمایش فرا خواهد رسید. آیا تو نیز معتقد شده ای که من بنای سعادت تو را برهم زده ام؟ قاعدتآ در این چند مجلس که ایشان اینطور در حق من، شرافت من، مبارزه من، ایمان من، سخن گفته اند، تو حاضر بوده ای یا شنیده ای که ایشان این حرف را زده اند. اگر حاضر بوده ای، باید بمن توضیح بدهی که عکس العمل تو چه بوده است؟ در هر حال، باز هم از صمیم قلب آرزو می کنم که ایشان چنین حرفی نزده باشند و بدانند زندگی اگر مراد از آن زندگانی کردن بمفهوم واقعی کلمه باشد که هست، زحمت دارد، زندان دارد، سرنیزه دارد، شکنجه دارد، پیروزی دارد. نابرده رنج گنج میسر نمی شود. آینده سعادت آمیز است، هم اکنون 36 دانش جوی جوان پرشور در این زندان بسر می برند. هئیت حاکمه آنها را به بدترین شکنجه ها محکوم کرده است: شکنجه با شپش، با آنکه مکرر تقاضا شده است از آوردن گرد د. د. ت. جلوگیری میشود. اما روحیه ها آنقدر قوی و عالی است که انسان حیرت میکند. هم اکنون که این سطور را می نویسم آنها سرود میخوانند، سرود جبهه ملی را میخوانند. آیا بی انصافی نیست که این جوانان ارزنده و غیرتمند و شجاع را دیوانه بخوانیم؟

در اینجا لازم میدانم نخست دو بیت از اقبال، شاعر پاکستانی و سپس قطعه «مرگ عقاب» را بعنوان وصف حال خودم و آنگاه شعری که در باره جمیله، دختر الجزایری سروده شده است، برایت بنویسم. تو دختر خوب من، این قطعه را تمرین خواهی کرد. اگر میتوانی حفظ خواهی نمود و برایم دکلمه خواهی نمود.

ساحل افتاده گفت گرچه بسی زیستم                   هیچ نه معلوم شد آه که من کیستم

موج ز خود رفته ای تیز خرامید و گفت                      هستم اگر میروم گر نروم نیستم

« اقبال پاکستانی»

 

مرگ عقاب از پرویز ناتل خانلری[1]

گشت غمناک دل و جان عقاب                   چو ازو دور شد ايام شباب
ديد کش دور به انجام رسيد                      آفتابش به لب بام رسيد
بايد از هستي دل بر گيرد                          ره سوي کشور ديگر گيرد

خواست تا چاره ناچار کند                         دارويي جويد و در کار کند
صبحگاهي ز پي چاره کار                         گشت بر باد سبک سير سوار
گله که آهنگ چرا داشت به دشت             ناگه از وحشت پر ولوله گشت
و آن شبان بيم زده، دل نگران                    شد پي بره‌ نوزاد دوان
کبک در دامن خاري آويخت                        مار پيچيد و به سوراخ گريخت
آهو استاد و نگه کرد و رميد                       دشت را خط غباري بکشيد
ليک صياد سر ديگر داشت                         صيد را فارغ و آزاد گذاشت
چاره مرگ نه کاريست خطير                      زنده را دل نشود از جان سير
صيد هر روزه به چنگ آمد زود                     مگر آن روز که صياد نبود
آشيان داشت در آن دامن دشت                 زاغکي زشت و بد اندام و پلشت
سنگها از کف طفلان خورده                       جان ز صد گونه بلا در برده
سال‌ها زيسته افزون زشمار                      شکم آکنده ز گند و مردار
بر سر شاخ و را ديد عقاب                         ز آسمان سوي زمين شد به شتاب

گفت که اي ديده ز ما بس بيداد                 با تو امروز مرا کار افتاد
مشکلي دارم اگر بگشايی                        بکنم آنچه تو مي‌فرمائي
گفت: ما بنده درگاه توایم                          تا که هستيم هوا خواه توايم
بنده آماده بگو فرمان چيست؟                    جان نسار تو کنم من، جان چيست؟
دل چو از خدمت تو شاد کنم                      ننگم آيد که زجان ياد کنم
اين همه گفت ولي در دل خويش               گفتگويي دگر آورد به پيش
کاين ستمکار قوي پنجه کنون                    از نيازست چنين زار و زبون           

ليک ناگه چو غضبناک شود                       زو حساب من و جان پاک شود                  

دوستي را چو نباشد بنياد                        حزم را بايد از دست نداد              

در دل خويش چو اين راي گزيد                   پر زد و دور ترک جاي گزيد                         

زار و افسرده چنين گفت عقاب                   که مرا عمر حبابیست بر آب                                             

من گذشتم به شتاب از در و دشت             به شتاب از من ايام گذشت                     

گرچه از عمر دل سيري نيست                   مرگ مي‌آيد و تدبيري نيست                    

من و اين هیبت اين شوکت و جاه               عمرم از چيست بدين حد کوتاه؟               

تو اين قامت و بال ناساز                           به چه فن يافته‌اي عمر دراز؟                    

پدرم از پدر خويش شنيد                          که يکي زاغ سيه روي پليد                      

به دو صد حيله به هنگام شکار                  صد ره از چنگش کردست فرار                   

پدرم نيز به تو دست نيافت                        تا به منزلگه جاويد شتافت                                   

ليک هنگام دم باز پسين                          چون تو بر شاخ شدي جايگزين                 

از سر حسرت با من فرمود                        کاين همان زاغ پليدست که بود                

عمر من نيز به يغما رفته است                   يک گل از صد گل تو نشکفته است            

چيست سرمايه اين عمر دراز؟                   راز اينجاست تو بگشا اين راز                    

زاغ گفت : گر تو بدين تدبيری                     عهد کن تا سخنم بپذيري                        

عمرتان گر که پذيرد کم و کاست               گنه کس نه، که تقصیر شماست                

زآسمان هيچ نياييد فرود                           آخر از اين همه پرواز چه سود؟
پدر من که پس از سيصد و اند                   کان اندرز بود و دانش و پند
بارها گفت که بر چرخ اثير                          بادها راست فراوان تاثير
بادها کز زبر خاک وزند                              دل و جان را نرسانند گزند
هر چه از خاک شوي بالاتر                        باد را بيش گزندست و ضرر
زاغ را ميل کند دل به نشيب                      عمر بسيارش از آن گشته نصيب
ما از آن عمر بسی یافته ایم                      که از بلندی رخ برتافته ایم

دگر اين خاصيت مردار است                       عمر مردار خوران بسيار است
خيز و زين بيش ره چرخ مپوی                    طعمه خويش بر افلاک مجوي
آسمان جايگهي سخت نکوست                 به از آن کنج حياط و لب جوست
من که صد نکته نيکو دانم                         راه هر برزن و هر کو دانم
خانه در پس باغي دارم                            وندر آن گوشه سراغي دارم
خوان گسترده الواني هست                      خوردني‌های فراوانی هست
آنچه زان داد چنین زاغ سراغ                     گند زاري بود اندر پس باغ
بوي بد رفته از او تا ره دور                         معدن پشّه، مقام زنبور
نفرتش گشته بلاي دل و جان                    سوزش و کوري دو ديده از آن
آن دو همراه رسيدند ز راه                         زاغ بر سفره خود کرد نگاه 
گفت :خواني که چنين الوانست                درخور محضر اين مهمانست
گفت و بنشست و بخورد از آن گند              تا بياموزد از و مهمان پند
عمر در اوج فلک برده به سر                      دم زده در نفس باد سحر 
ابر را ديده به زير پر خويش                        حيوان را همه فرمانبر خويش
بارها آمده شادان ز سفر                          در رهش بسته فلک طاق ظفر
اينک افتاده بر اين لاشه و گند                    بايد از زاغ بياموزد پند؟ 
بوي گندش دل و جان تافته بود                  حال بيماري دق يافته بود

دلش از نفرت و بيماري ريش                     گيج شد، بست دمي ديده خويش             
يادش آمد بر آن اوج سپهر                         هست پيروزي و زيبايي و مهر
فرّ و آزادي و فتح و ظفرست                       نفس خرّم باد سحرست 
ديده بگشود و به هر سو نگريست              ديد اینجا اثري ز آنها نيست 
آنچه می دید همه خواري بود                    نفرت  و وحشت و بيزاري بود
بال بر هم زد و برجست ز جا                      گفت : اي يار ببخشاي مرا 
سال‌ها باش و بدين عيش بساز                 تو و مردار تو و عمر دراز
من نيم در خور اين مهمانی                      گند و مردار ترا ارزاني
گر بر اوج فلکم بايد مرد                             عمر در گند به سر نتوان برد[2]
شهپر شاه هوا اوج گرفت                          دیده زاغ بر او مانده شگفت
سوی بالا شد و بالاتر شد                         راست بر مهر فلک همسر شد
لحظه‌‌اي چند بر اين لوح کبود                     نقطه‌اي بود و سپس هيچ نبود

 

اما شعری که عبداقادر حمیده از زبان جمیله سروده است.

بنام نامی مردم

بنام آرزوهای طلائی رنگ و نورانی

به تو

ای عامل بی شرم استعمار

به تو

ای دشمن خونخوار آزادی

بدون احترام و بی سلام…

از من…

که هستم دختر آزاده ای از الجزایر…

در حصار محبسی تاریک در بندم

تنم از ضربه شلاقتان چون آسمان نیلی است

بروی صورتم آثار داغ و زخمها پیدا است

بجای آب جانم از شرنگ مرگ لبریز است

 

شما جلادها، شب را بزندانم کشاندید

تا در تیرگیهایش…

ربائید از کف من – گوهر تابان عفت را

چو سگها- وحشیانه حمله آوردید و دامنم

بدست احمقان پست و هر جائی ملوس شد

ولیکن ای تبهکاران! ای قصابها!

زندان شما با آنهمه وحشت…

برای مردمی چون من حصار و سنگری باشد…

که در آن لاله های سرخ میروید

و از دیوار پولادین آن- فریاد خشم ما

به سربازان آزادی، توان و روح می بخشد

و این فریاد – در گوش شما

آهنگ مرگ هست بی تردید

ای فرمانروای رهزن و ترسو!

بجلادت بگو- در زیر ساطور گیوتینم اندازد

بجلادت بگو- جسم مرا بر دار آویزد

بجلادت بگو- بیکباره جانم را فدای ملتم سازد

که بعد از مرگ باشم قدرتی در قلب انسانها

که بعد از مرگ باشم سمبلی از قهرمانیها

که بعد از مرگ نامم زنده تر گردد

نهال آرمانم بارور گردد

چرا چون بید میلرزد؟

 

چرا؟ ای سرکشان بزدل و ترسو

که زندانهایتان از مردم آزاده لبریز است

شما بیهوده میکوشید

تلاش و عزم ما بالاتر از هر کوششی باشد

سپاه عدل بر اقلیم ظالم چیره می گردد

شما را- روز چون شام سیاهی تیره میگردد

و تو ای دولت دژخیم!

قبل از اینکه کاخ آرزوهایت فرو ریزد

بجلادت بگو در زیر ساطور گیوتینم اندازد

طناب دار را بر گردن یک دختر اندازد

                        ***

و اما ملت من!

گر مدال افتخارم رشته دار است، من آنرا بدست

خود بدور گردن اندازم

که حق خویش را در پیشگاه تو ادا سازم

 

دخترم، من در زندان کار دیگری هم میکنم. شرح شکنجه های جمیله، دختر الجزایر[3] را برای تو از روزنامه می برم و نگهمیدارم تا تو آنرا بخوانی و ببینی که در برابر اینهمه فداکاری و گذشت بخاطر وطن، من و امثال من باید از شرم آب شویم، ما چه میکنیم و او چه میکند، ما کجائیم در این بهر تفکر، او کجاست.  آیا ما می توانیم در قبال فداکاری او، مبارزه او، خود را فداکار و مبارز بدانیم؟ به حق نه، نه، نه، ما باید جدآ از شرم بمیریم اگر او، اگر جمیله ها، انسانند نام این موجودات زبون که عنوان مبارزه، از ترس میکشدشان، چیست؟

ای، نسل پیر، ای نسل فرسوده، ای نسل آلوده به ننگ تسلیم، ای بدبختها، ما تسلیم نمیشویم، بپاخاسته ایم و مقاومت خواهیم کرد، مبارزه ما، جهاد ما بی گمان در شمار شورانگیز ترین پیکارهای طول تاریخ بشر خواهد آمد. ما حاضر نیستیم عار تسلیم را بپذیریم. باش و پیروزی ما را ببین، باش و ببین که فیروز و سرافراز از معرکه پیکار به ساختمان ایران آزاد و آباد باز خواهیم گشت.

دختر جان، حالا دیگر ناراحت نیستم، هرچه بود تمام شد. نکند تو بخاطر ناراحتی من مقام منیع و بزرگ مادری را فراموش کنی و حرفی بزنی یا حرکتی بکنی که دل مادر را که چون شیشه است بشکنی، بهوش باش که شیشه وقتی شکست دیگر نمی توان آنرا بهم چسباند.

دختر جان، سرباز دلیر تو فیروز میشود و سربلند، مفتخر به آغوش تو باز می گردد، بیاد بیار که:

در خلوص منت ار هست شکی تجربه کن                کس عیار زر خالص نشناسد چو مهک                    

چرخ برهم زنم ار غیر مرادم گردد                            من نه آنم که زبونی کشم از چرخ و فلک

 

سیزده اسفند. امروز نمایشنامه دیگری بنام اشباح از همان نویسنده خواندم. داستان تقریبآ همان است که در خانه عروسک با این تفاوت: در اینجا وقتی زن که عاشق یک کشیش است نزد او میرود و اظهار عشق میکند، کشیش زن را بخانه شوهر باز میگرداند. شوهر مردی بتمام معنی عیاش و در اینکار مفرط است و نتیجه افراط های پدر، مرض غیرقابل علاج و جنون در فرزند است. دیشب بحث همین بود که تقصیر فرزند چیست که پدر به انواع مرضها خود را آلوده میکند؟ در هرحال این امر مسلم است که فرزند باید آنچه را پدر کشته، درو کند و تو خود ببین چه بی رحمی است وقتی پدر برای لذت، مست میکند و ثمره اینکارش فرزندی بی هوش، کم عقل با نقص عضوی می شود.

در هر حال چون به توضیح و تحلیل خانه عروسک پرداخته ام، از این کار در مورد اشباح که نمایش با جنون فرزند بپایان می رسد، نمی پردازم. اگر چه تفاوتهائی بین این دو نمایش نامه وجود دارد، اما تحلیل همان است. گو اینکه در این نمایشنامه نباید از تذکار یک نکته غافل ماند و آن اینکه در این داستان با آنکه پدر و مادر فرزندشان را به پول فروخته بودند و دختری را به مردی شوهر داده بودندکه پول بود و شهوت، لیاقت خود زن هم در آنچه روی نمود نقشی اساسی دارد. زن میتوانست دست شوهرش را بگیرد و از مرداب بیرون کشد یا وقتی زندگی را با او غیر ممکن میدید، می باید خود را نجات میداد و راضی نمیشد مادر یک فرزند دیوانه شود. نویسنده میگوید او این کار را کرد و خانه شوهر را ترک گفت اما مقررات و رسوم خشک جامعه او را مجبور کرد دوباره بخانه شوهر بازگردد. نویسنده شدیدآ به جامعه و رسوم جامعه، به قانون، به عرف و عادت جامعه می تازد، قالبها باید بشکند و انسانها باید آزاد گردند. هم روزهای نخست باید نسبت بمسائل زندگانی مشترک جدی بود، عشق شوخی نیست، تا انسان بدون آمادگی آنرا بپذیرد. جامعه کهن همواره سدهائی برای جلوگیری از حرکت نسل تازه دارد. وظیفه اساسی ما اینست که قالب های کهنه را بشکنیم و جامعه ای با شکل تازه، رونده و متحرک بوجود آوریم. این وظیفه مقدس نسل ماست. پس «انقلاب زنده باد».

چهلم کلهر[4]– بعد از افطار، دانشجویان بگرد هم آمدند تا بمناسبت چهلمین روز درگذشت و شهادت فرزند فدائی میهن، مجلسی برگذار کنند. از من دعوت شد که باین مناسبت صحبت کنم و من از اصالت مبارزه، از شخصیت مبارزین که بر پایه واقعیت استوار است، از آنها که حکومت میکنند و اصلاحاتشان عبارت است از تربیت چترباز و حمله وحشیانه به دانشگاه و زندانی کردن دانشجویان و کشتن آنها به تفصیل صحبت کردم و در آخر تاکید کردم، که کلهرها، این جوانان پاک و معصوم که در دل جز عشق، عشق به وطن و در سر، شوری مگر شوری آزادی و استقلال وطن ندارند، با شهادت خود بما فرمان زندگی میدهند. این فرمان را با خون پاک خود امضا میکنند و ما سربازان وطن را مامور اجرای فرمان مینمایند. چه کسی میتواند سر از این فرمان مقدس باز پیچد و روی از مبارزه بتابد؟ چه کس جرات دارد، کدام سرباز است که از فرمان این سرداران بزرگ که در قلب ما جای گرفته اند و فرمان میدهند «زنده بمان» سرپیچی نماید؟

مبارزه در سلول زندان بخاطر نجات میهن ادامه دارد تا نسل های آینده نگویند، ای نسل آلوده به ننگ تسلیم، تو چه منفوری.

بعد آقای بلریان[5] این شعر را دکلمه کرد:

با تمام خشم خویش

با تمام نفرت دیوانه وار خویش

میزنم فریاد

ای جلاد ننگت باد

*

بشنو ای جلاد

میرسد آخر

روز دیگرگون

روز کیفر

روز بارآوردن این شورزار خون

زیر این باران خونین

سبز خواهد گشت بذر کین

و ین کویر سرخ

بارور خواهد شد از

                        گلهای نفرین

*

آه هنگامی که خون از خشم سرکش

در تنور قلب ها میگیرد آتش

برق سرنیزه چه ناچیز است

و خروش مرد

هنگامی که می پیچید

                        از کران آفاق تا آفاق

                        چه دلاویز است

*

بشنو ای جلاد

می خروشد خشم در شیپور

می کوبد غضب بر طبل

هر طرف سر می کشد عصیان

و درون بستر خونین خشم مرد

                        زادگاه می شود طوفان

*

بشنو ای جلاد

و مپوشان چهره باد بستان خون آلود

می شناسندت به صد نقش و نشان مردم

می درخشد زیر برق چکمه هایت لکه های خون دامنگیر

و بکوه دشت بیچیدست

 نام ننگین تو، با هر مرده باد مرد کیفرها

و بجا ماندست

بر سواد سنگفرش راه

                        نقش یک فریاد

                        ای جلاد، ننگت باد

 

و بعد شعر دیگری را که شاعر ملی الجزایر از زبان بن خداء رهبر انقلاب الجزایر سروده بود، دکلمه کرد: (این شعر فرمان مقدس یک مرد انقلابی است)

                        هر مرد که از پای می افتد

                        صد مرد بجای او برمیخیزد

                        و هر بار که خورشید طلوع کند

                        صد سرود خوانده می شود

                        زیرا خورشید یکی است

                        و سرود صدها ست

                        ***

                        من در آستانه در خواهم ایستاد

                        و خواهم نگریست

                        به پدرم

                        و برادر بزرگم که میروند

                        تا بجنگند

                        و می اندیشم به روزیکه

                                   کودک من برآستانه در خواهد ایستاد

                                   و بمن خواهد نگریست

                                   و به برادر بزرگش که با من

                                   راه خواهد پیمود

***

                        هر مرد که بر شن صحرا به خون بنشیند

                        خواهد روئید

                        صدها مرد

                        با صدها آرزو

                        به آنگاه خورشید دوباره طلاع خواهد کرد

                        و صدها سرود که

                        آزادی… آزادی

***

                        و من که خون صدها مرد دیده ام

                        و من که به نگاه صدها کودک در آستانه در

                                   اندیشیده ام

                        هرگز از یاد نخواهم برد

                        یک سرود را

                        و صدها سرود را

                        آزادی… آزادی

                                  

(این دو شعر را ایشان بخط خود نوشتند) … بار دیگر در تائید بیانم، درود دوباره ای به سردار نهضت ملی ایران فرستادند و جمله مرا تکرار کردند: مردی بود بزرگ، نخست پیکرش با چاقوی چاقوکشان پاره پاره و سپس در بستر بیماری با گلوله ها  سوراخ سوراخش کردند، فرمان رستاخیز ملت با خون پاک فاطمی امضا شده است و درست بهمین دلیل است که مبارزه ما و رستاخیز ملت ما پیروز خواهد شد. نسل جوان ایران پیروز میشود.

 



[1] آقای پرویز ناتل خانلری، استاد ادبیات دانشگاه تهران بود و صاحت امتیاز و مدیر مجله سخن بود

[2] در متن، این بیت از قلم افتاده است

[3] جمیله بوحیرد، یکی از مبارزین نهضت استقلال الجزایر بود، که سخت شکنجه و محکوم به اعدام شد. با بسیج افکار عمومی توسط دو وکیل فرانسوی، او شهرت جهانی پیدا کرد و از اعدام نجات یافت

[4]توسط نیروهای سرکوب رژیم شاه شهید شد مهدی کلهر، دانش آموز دبیرستان که در تظاهرات سه بهمن 1340

[5] سیاگزار برلیان، دانشجوی پزشکی و عضو حزب ملت ایران بود

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

AnsariFarid Previous post فرید انصاری دزفولی: خدمات دولتی برای افراد دارای معلولیت در ایران و بریتانیا به مناسبت روز جهانی افراد دارای معلولیت
Sedarat Ali 4 Next post علی صدارت : نگرشی به نتیجه انتخابات 2016 ریاست جمهوری امریکا. مصاحبه با رادیو عصرجدید